แหล่งท่องเที่ยวปราจีนบุรี : ตึกเจ้าพระยาอภัยภูเบศร

ตึกเจ้าพระยาอภัยภูเบศร เป็นตึกเก่าโบราณตั้งอยู่ภายในโรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร ตึกแห่งนี้เป็นตึกที่มีประวัติที่น่าสนใจ มีคุณค่าทางประวัติศาสตร์ในยุคกลางรัตนโกสินทร์ สร้างโดยเจ้าพระยาอภัยภูเบศร ( ชุ่ม อภัยวงศ์) ตามแบบอาคารของท่านที่เมืองพระตะบอง  ต่อมาได้ใช้เป็นพื้นที่ของโรงพยาบาล ก่อนที่จะบูรณะอนุรักษ์ให้กลายเป็น “พิพิธภัณฑ์การแพทย์แผนไทย อภัยภูเบศร” ตึกเจ้าพระยาอภัยภูเบศรเป็นอาคารสองชั้นมีสถาปัตยกรรมแบบบาร็อคตามแบบตะวันตกช่วงคริสตวรรษที่ 17 ตัวอาคารตึกเจ้าพระยาอภัยภูเบศรมีสีเหลือง มีลักษณะด้วยความงามของขนาดและสัดส่วนของตัวอาคาร

ส่วนโรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร ได้ทำการเปิดทำการเมื่อวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2484 เดิมใช้ชื่อว่าโรงพยาบาลปราจีนบุรี ต่อมาได้มีการเปลี่ยนเป็น “โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร” ตึกหลังนี้จึงใช้รับรักษาคนไข้ ต่อมาในช่วงปี พ.ศ. 2541 เกิดวิกฤตเศรษฐกิจ โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศรจึงได้นำภูมิปัญญาที่เก็บรวบรวมไว้และสมุนไพรจากชุมชนมาพัฒนามาเป็นผลิตภัณฑ์ เพื่อช่วยเศรษฐกิจชุมชนโดยและได้ขยายผลิตภัณฑ์สมุนไพรจากที่มีเฉพาะยาให้ครอบคลุม ถึงอาหารเสริม เครื่องสำอางค์ และเครื่องดื่ม มีการก่อตั้งตั้งมูลนิธิฯขึ้นเพื่อขึ้นทะเบียนตำรับจากสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา ปัจจุบันตึกหลังนี้ใช้เป็นที่จัดแสดงพิพิธภัณฑ์การแพทย์แผนไทย เป็นโรงพยาบาลศูนย์ที่แตกต่างจากโรงพยาบาลศูนย์ที่อื่น ๆ ในประเทศนั้น คือ มีการผสมผสานการใช้สมุนไพรและการแพทย์แผนไทยเข้าสู่ระบบบริการสุขภาพของโรงพยาบาล รวมทั้งเพื่อพัฒนาเป็นเศรษฐกิจของชุมชนและออกสู่ตลาดโลก และได้ลายเป็นที่มาของชื่อ สมุนไพรอภัยภูเบศร ที่สร้างชื่อเสียงไปทั่วประเทศ

ประวัติเจ้าพระยาอภัยภูเบศร ( ชุ่ม อภัยวงศ์ ) 

เจ้าพระยาอภัยภูเบศร ( ชุ่ม อภัยวงศ์ ) เกิดเมื่อวันที่ 29 กรกฎาคม 2404 ที่ จังหวัดพระตะบอง เป็นบุตรเจ้าพระยาคทาธรธรณินทร์ ( เยีย) ผู้สำเร็จราชการเมืองพระตะบองและท่านผู้หญิงทิม สืบตระกูลมาตั้งแต่สมัยพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้ต้นตระกูลอภัยวงศ์รับราชการอยู่ที่กัมพูชา ปกครองเมืองพระตะบอง เสียมราฐ ศรีโสภณ เจ้าพระยาอภัยภูเบศร ( ชุ่ม อภัยวงศ์ ) ได้เข้ามาศึกษาในมณฑลกรุงเทพ ฯ ในสมัยรัชกาลที่ 5 สมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวฯ ทรงโปรดเกล้าให้เจ้าพระยาอภัยภูเบศรเป็นผู้สำเร็จราชการมณฑลบูรพาและให้ว่าราชการเมืองพระตะบอง ต่อมาเกิดการผันแปรทางการเมืองระหว่างประเทศไทยกับอินโดจีนของฝรั่งเศส เจ้าพระยาอภัยภูเบศรจึงได้อพยพครอบครัวและผู้ติดตามเข้ามาอยู่ในประเทศไทยที่เมืองปราจีนบุรี

ในปี พ.ศ. 2452 เจ้าพระยาอภัยภูเบศรได้สร้างตึกใหญ่โตงดงาม โดยมีเจตนารมณ์เพื่อจะกราบบังคมทูลเชิญพระบาทสมเด็จ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้เสด็จประทับแรม แต่ไม่ทันเพราะทรงเสด็จสวรรคตเสียก่อน ตึกหลังนี้จึงรับใช้พระบาทสมเด็จ พระมหาวชิราวุธมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ( รัชกาลที่ 6 ) และใช้รับเสด็จเชื้อพระวงศ์ในสมัยต่าง ๆ

ท่านเจ้าพระยาอภัยภูเบศรทรงป่วยเป็นโรคเรื้อรังมาหลายปี และถึงแก่อสัญกรรมในปี พ.ศ. 2465 ได้ใช้ตึกหลังนี้ตั้งบำเพ็ญกุศลศพเป็นครั้งสุดท้าย ต่อมาบุตรชายจึงรับมรดกสืบต่อมาและได้มอบตึกหลังนี้ให้กับรัฐบาลเพื่อใช้เป็นโรงพยาบาลและประโยชน์ต่อส่วนรวม